028 38632 553
ThS.Bs Trần Đặng Xuân Tùng
Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh
Đứt dây chằng chéo trước là loại tổn thương thường gặp nhất trong chấn thương khớp gối. Nguyên nhân thường do chấn thương thể thao, tai nạn giao thông, và tai nạn sinh hoạt. Tại Mỹ, hàng năm có khoảng 200.000 người bị tổn thương dây chằng chéo trước, trong hơn nửa số đó phải điều trị bằng phẫu thuật. Khoảng 50% những tổn thương dây chằng chéo trước có kèm theo các tổn thương khác như rách sụn chêm, bong sụn khớp, tổn thương dây chằng chéo sau và phù tủy xương…
1. Nguyên nhân
Có khoảng 70% tổn thương dây chằng chéo trước do nguyên nhân chấn thương gián tiếp, trong khi khoảng 30% do chấn thương trực tiếp.
Hình 1. Cơ chế tổn thương dây chằng chéo trước
Tổn thương dây chằng chéo trước thường xảy ra trong các tình huống chấn thương như sau:
-Chấn thương trực tiếp:
•Chấn thương trực tiếp vào mặt trước gối, hay gặp trong cú va chạm trong tình huống cản bóng; tai nạn giao thông
– Tổn thương gián tiếp
•Đang chạy, dừng đột ngột và chuyển hướng nhanh chóng .
•Xoay người sang phía đối diện trong lúc bàn chân giữ nguyên
•Cú nhảy cao, rơi một chân tiếp đất trong tư thế không thuận
2. Triệu chứng lâm sàng
• Sưng và đau vùng gối:
Bệnh nhân có thể cảm nhận được tiếng “rắc” ngay khi chấn thương. Sau đó gối sưng đau và hạn chế vận động. Dù bệnh nhân có điều trị hay không thì tình trạng sưng đau dần cũng tự hết.
• Lỏng gối.
– Bệnh nhân có cảm giác chân yếu khi đi lại.
– Khó khăn khi đứng trụ một chân bên gối lỏng.
– Khi chạy nhanh có cảm giác khó điều khiển chân, dễ vấp ngã.
– Khó khăn khi đi xuống dốc hoặc bước xuống cầu thang.
• Teo cơ.
Đùi bên chấn thương nhỏ dần do teo cơ, do đó chân càng này càng yếu, nhất là khi cơ đùi teo nhiều.
• Các nghiệm pháp giúp chẩn đoán.
Các nghiệm pháp được các bác sĩ chuyên khoa thực hiện giúp chẩn đoán tổn thương dây chằng chéo trước như: dấu hiệu Ngăn kéo trước, dấu hiệu Lachman, dấu hiệu Pivot shift đều dương tính.
3. Chẩn đoán hình ảnh
Hình 2. Tổn thương dây chằng chéo trước trên phim MRI
Chụp Xquang thông thường để đánh giá tình trạng xương, chỗ bám của dây chằng chéo trước. Có thể chụp MRI với dụng cụ hổ trợ sẽ đánh giá mức độ di lệch của khớp gối.
Chụp MRI (cộng hưởng từ): ngoài giúp chẩn đoán có tổn thương dây chằng chéo trước, phim MRI còn cho biết các tổn thương khác kèm theo như sụn chêm, sụn khớp và các dây chằng khác.
4. Diễn biến tự nhiên sau đứt dây chằng chéo trước
Diễn biến tự nhiên sau tổn thương dây chằng chéo trước (nếu không phẫu thuật) tùy thuộc vào mức độ tổn thương, tuổi, mức độ hoạt động của người bệnh.
Đứt một phần dây chằng chéo trước (căng giãn, đứt không hoàn toàn): phần lớn là tốt nếu được tập phục hồi chức năng đúng, đủ thời gian, thường ít nhất là 3 tháng. Tuy nhiên, có nhiều bệnh nhân mặc dù tổn thương không hoàn toàn nhưng gối vẫn mất vững.
Đứt hoàn toàn dây chằng chéo trước: phần lớn tiên lượng kém nếu không được phẫu thuật. Người bệnh bị lỏng gối nhiều, không thể bước đi bình thường, mất khả năng chơi thể thao.
Hậu quả của quá trình lỏng gối là xuất hiện các tổn thương thứ phát như rách sụn chêm (>90%), bong sụn khớp (70%), và cuối cùng là thoái hóa khớp gối (60% sau 10 năm).
5. Điều trị
5.1 Điều trị bảo tổn (không phẫu thuật)
Những trường hợp đứt không hoàn toàn dây chằng chéo trước, gối vững, Phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng. Đeo nẹp chỉnh hình thực sự cần thiết. Tuy nhiên, khi tổn thương dây chằng chéo trước có các tổn thương khác kèm theo thì nên phẫu thuật.
5.2 Điều trị bằng phẫu thuật
Phẫu thuật khâu lại dây chằng chéo từ lâu đã không mang lại hiệu quả, vì vậy, tái tạo lại dây chằng chéo trước bằng một mảnh gân khác thay thế là phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất hiện nay. Các mảnh gân thay thế (mảnh ghép) có thể là:
– Gân bánh chè tự thân (của chính bệnh nhân)
– Gân Hamstring tự thân (gân cơ thon và cơ bán gân)
– Gân cơ tứ đầu tự thân
– Gân đồng loại (lấy từ người hiến tặng): gân A-sin, gân bánh chè, gân chầy sau, gân bán gân…
Hình 3. Các loại mảnh ghép
Mục đích của phẫu thuật là giải quyết lỏng gối, phục hồi lại chức năng của dây chằng chéo trước, từ đó làm vững gối, giúp người bệnh trở lại sinh hoạt và chơi thể thao bình thường.
Phẫu thuật nội soi tại Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh
Hiện nay tại BVĐK Vạn Hạnh Phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước được thực hiện dưới dạng nội soi cho bệnh nhân.
