028 38632 553
BS.CK2. La Hoàng Hộ – Khoa Chấn thương chỉnh hình – Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng
Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh
Vì sao người lớn tuổi dễ bị gãy cổ xương đùi?
Do đặc điểm cấu tạo các bè xương ở vùng cổ xương đùi tạo ra nơi đây có một điểm yếu còn gọi là tam giác Ward. Mặt khác, đây lại là vùng chịu lực tải từ toàn bộ thân mình phía trên xuống dưới. Đặc biệt ở những người lớn tuổi và phụ nữ thời kỳ mãn kinh (là nhóm người có khả năng loãng xương cao), mật độ xương thấp và giòn nên chỉ cần một chấn thương nhỏ hay vận động sai tư thế đều có nguy cơ gãy cổ xương đùi.
Nguyên nhân làm gãy cổ xương đùi thường gặp là do những tai nạn trong sinh hoạt hằng ngày như: đi vấp hay trượt chân ngã đập mông xuống đất…
Nguồn dinh dưỡng của cổ xương đùi
Nguồn máu, dinh dưỡng chính để nuôi chỏm xương đùi đi từ cổ lên chỏm xương đùi. Khi gãy cổ xương đùi lệch qua làm mạch máu này đứt, nguồn cung cấp máu sẽ mất đi. Vì vậy, lâu dài, chỏm xương đùi sẽ tiêu dần đi do không có máu nuôi làm cho bệnh nhân không thể đi lại được nữa. Do bản thân cổ xương đùi có nguồn mạch máu kém hơn nữa bệnh nhân thường là người lớn tuổi, loãng xương nên chỗ gãy cổ xương đùi rất khó liền.
Người thân mình có khả năng gãy cổ xương đùi?
Bệnh thường xảy ra ở người lớn tuổi và sau một chấn thương trong sinh hoạt hàng ngày (thường là té), nhiều khi chấn thương rất nhẹ tưởng chừng như không có gì quan trọng. Chúng tôi gặp một trường hợp một phụ nữ đang ngồi xổm chỉ bị té ngồi bệt xuống đất (chiều cao té chỉ khoảng 10cm), vậy mà bệnh nhân cũng bị gãy cổ xương đùi. Sau khi té bệnh nhân cảm thấy đau nhiều ở vùng khớp háng, có thể thấy biến dạng chân so với chân lành, chân bị đau ngắn hơn và bàn chân đổ ra ngoài hơn khi nằm ngửa. Ít khi thấy sưng nề và bầm tím vùng chậu. Đa số bệnh nhân không tự đi lại được. Khi có nghi ngờ nên hạn chế cử động bệnh nhân và nhanh chóng đưa bệnh nhân đến bệnh viện.
Điều trị gãy cổ xương đùi.
Đối với những bệnh nhân lớn tuổi bị gãy cổ xương đùi, nhằm tránh các biến chứng do phải nằm lâu trên giường dễ dẫn đến tử vong. Vì vậy mục tiêu điều trị là làm cách nào để người bệnh sớm tự vận động, trở lại sinh hoạt.
Điều trị không phẫu thuật :
Bệnh nhân sẽ mang một dụng cụ (nẹp hoặc bó bột) ở cổ chân để bàn chân hướng thẳng đứng, chống không cho chân xoay ra ngoài.
Phương pháp này nhẹ nhàng nhưng không giúp cho bệnh nhân tự vận động được mà phải nằm tại chỗ. Gãy cổ xương đùi nếu điều trị không phẫu thuật thì nguy cơ tử vong cao vì các biến chứng như loét da ở những vùng tì đè như cùng cụt, vùng mắt cá ngoài, vùng gối, viêm phổi và nhiễm trùng đường tiểu. Tắc mạch vì phải nằm lâu, ít vận động nên dễ hình thành những cục máu đông trong lòng mạch máu. Nếu những cục máu này di chuyển đến phổi, não hoặc tim gây nguy hiểm tính mạng. Chăm sóc những bệnh nhân trong trường hợp này rất vất vả và gây tâm lý mệt mỏi cho thân nhân người bệnh nhân và khả năng tử vong cho người bệnh rất cao. Vì vậy, phương pháp điều trị này chỉ nên áp dụng cho những bệnh nhân quá lớn tuổi và tình trạng sức khỏe không cho phép phẫu thuật.
Điều trị phẫu thuật
Mục tiêu của phẫu thuật là giúp bệnh nhân vận động sớm (có thể ngồi dậy, tự xoay trở, có thể đi lại sinh hoạt…), tránh những biến chứng vừa nêu trên.
• Phẫu thuật bảo tồn xương
Kết hợp xương bằng nẹp – vít
Các trường hợp bệnh nhân còn trẻ, xương còn cứng, gãy xương vùng chân cổ xương đùi (sát đường gian mấu – xem hình) có thể kết hợp xương bằng nẹp – vít. Phương pháp này có thể đưa lại kết quả ổn định lâu dài. Người bệnh có thể đi lại sinh hoạt bình thường lâu dài sau mổ. Đây là trường hợp tốt nhất cho bệnh gãy cổ xương đùi.
Phẫu thuật bắt vít qua da
Phương pháp này khá đơn giản, bệnh nhân được gây tê tủy sống, nắn chỉnh trên khung kéo nắn và được kiểm tra qua màn huỳnh quang tăng sáng – máy C. Arm. Chỉ cần bắt vài vít qua những vết rạch da nhỏ chưa đến 01 cm. hầu như không can thiệp phẫu thuật mở ổ gãy xương.
• Phẫu thuật thay khớp
Khi bệnh nhân bị loãng xương kèm thêm cắt đứt nguồn máu nuôi thì khả năng liền xương sau kết hợp xương hầu như không có, biến chứng hoại tử chỏm xương đùi vẫn còn tồn tại nên không đạt được kết quả lâu dài.
Vì vậy, phẫu thuật thay khớp háng nhân tạo có kết quả lâu dài hơn nhiều. Phẫu thuật thay khớp nhân tạo có nghĩa là phẫu thuật lấy đi phần xương gãy không lành kèm theo chỏm xương đùi, và thay thế vào đó là chỏm nhân tạo để bệnh nhân có thể ngồi dậy được, tự xoay trở, tránh những biến chứng do nằm lâu và bệnh nhân có thể đi lại được bình thường.
Trong quá trình điều trị việc phục hồi chức năng tại giường trước và sau mổ rất cần được quan tâm: nằm đệm hơi tránh lở loét, vỗ lưng tránh viêm phổi ứ đọng, tập vận động.
Phòng bệnh gãy cổ xương đùi
Phòng bệnh loãng xương
Loãng xương là một vấn đề lớn với sức khỏe cộng đồng rất cần được quan tâm và phòng ngừa. Việc phòng ngừa chủ động bằng cách thực hành lối sống và chế độ ăn có lợi cho sức khỏe khung xương có vai trò tích cực giúp giảm những nguy cơ gây gãy xương do loãng xương. Nên tăng cường và duy trì việc đi bộ khoảng 60 phút mỗi ngày tùy theo sức khỏe, phơi nắng buổi sáng hằng ngày để có đủ vitamin D là hai yếu tố quan trọng giúp xương chắc khỏe. Không nên dùng rượu và thuốc lá. Cần chú ý bổ sung các chất giàu canxi trong chế độ ăn uống như hải sản, các loại rau (bông cải xanh, rau bó xôi…), sữa tươi, sữa đậu nành…Bên cạnh đó, cần đến bệnh viện kiểm tra định kỳ độ loãng xương để kịp thời cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cũng như lượng calcium và vitamin D cần thiết.
Ngăn ngừa chấn thương
Người lớn tuổi cần cẩn trọng khi đi lại, không mang các đôi dép xốp trơn. Thận trọng khi di chuyển nhất là những nơi trơn trượt như trong phòng vệ sinh, những khoảng sân ướt, hạn chế leo cầu thang …vì đa số các trường hợp gãy cổ xương đùi đều có liên quan đến té.
Gãy cổ xương đùi ở người lớn tuổi hiện nay là một bệnh thường gặp, nhiều khi gây ra những hậu quả rất xấu. Vì vậy mỗi chúng ta cần quan tâm đến sức khỏe và chế độ ăn uống, sinh hoạt để tránh nguy cơ loãng xương. Khi có nghi ngờ bị gãy xương ở vùng háng, đặc biệt là gãy cổ xương đùi, cần đến ngay bệnh viện để được bác sĩ khám và xử lý kịp thời.
Các trường hợp gãy cổ xương đùi
Bà Trần Nguyễn T. B., 67t, ở quận 10 TP HCM, bị trượt chân, té trong nhà tắm và được đưa vào cấp cứu ở Bệnh viện Vạn Hạnh. Bệnh nhanh chóng được chẩn đoán gãy cổ xương đùi trái ở người loãng xương. Tình trạng sức khỏe bệnh nhân cho phép phẫu thuật thay khớp háng bán phần. Vài ngày sau mổ, bà đã có thể tự ngồi dậy, co duỗi khớp háng, tự xoay trở tại giường. Sau mổ 1 tháng bà đã đi lại, sinh hoạt gần như bình thường.
Tư vấn phẫu thuật thay khớp háng ở BVĐK Vạn Hạnh
Bệnh nhân Lý Thị M., 78 tuổi, ở quận 11, vào viện vì té cầu thang. Sau khi khám bác sĩ chẩn đoán là gãy cổ xương đùi phải, suy tim, lao phổi và loãng xương.
Sau khi hội chẩn, tình trạng bệnh nhân không cho phép phẫu thuật nên chỉ điều trị đặt nẹp cố định, vật lý trị liệu tại giường và điều trị các bệnh nội khoa kèm theo, bệnh nhân bị nhiều biến chứng do nằm lâu và mất sau đó 1 năm.
Qua 2 trường hợp trên cho thấy nếu bệnh nhân lớn tuổi bị gãy cổ xương đùi được can thiệp phẫu thuật phù hợp sẽ giúp cho bệnh nhân sớm hồi phục sức khỏe, tránh được các biến chứng do nằm lâu trên giường bệnh.
