028 38632 553
Bệnh đái tháo đường thường gây ra nhiều biến chứng ở chân, biến chứng bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường rất đa dạng và thường do nhiều nguyên nhân phối hợp.Theo thống kê khoảng 25% bệnh nhân đái tháo đường có các vấn đề về bàn chân và nguy cơ bị đoạn chi ở các bệnh nhân đái tháo đường cao gấp 15 – 46 lần so với người không bị đái tháo đường. Còn tính trên phạm vi toàn thế giới thì cứ 30 giây lại có 1 bệnh nhân đái tháo đường bị đoạn chi. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, điều trị kịp thời các biến chứng bàn chân thì có thể ngăn ngừa được tới 85% các trường hợp bị đoạn chi.
Bệnh đái tháo đường gây tổn thương bàn chân thế nào?
Có rất nhiều nguyên nhân khiến cho bệnh nhân đái tháo đường dễ bị loét và nhiễm khuẩn nặng bàn chân.
– Các bệnh nhân đái tháo đường làm việc và sinh hoạt nhưng không biết cách bảo vệ bàn chân, công việc khiến họ dễ bị các chấn thương hoặc vết nứt, vết cắt ở chân . Tất cả các chấn thương này đều có nguy cơ cao bị nhiễm khuẩn.
– Đường huyết cao gây ra các biến chứng thần kinh,mạch máu, khiến người bệnh bị rối loạn hoặc mất cảm giác, vận động, giảm tiết mồ hôi ở bàn chân. Họ bị biến dạng, nứt da nhưng lại không hề biết.
– Đường huyết cao gây xơ vữa, làm tắc hẹp các động mạch ở chân do đó máu đến nuôi dưỡng các mô sẽ bị giảm. Bệnh nhân đái tháo đường thì máu đến kém nên các vết thương sẽ rất khó lành.
– Nhiều nghiên cứu đã chứng minh là đường huyết cao sẽ ức chế các hoạt động chống vi khuẩn của bạch cầu, bổ thể… nên một tổn thương nhiễm khuẩn ở bệnh nhân đái tháo đường sẽ nặng hơn so với người không bị đái tháo đường .
– Vì các lý do trên nên nếu không được điều trị sớm thì một vết thương ở bệnh nhân đái tháo đường dù rất nhỏ cũng có thể trở thành một ổ nhiễm khuẩn nặng, thậm chí là hoại tử cả bàn chân. Khi đó khó tránh khỏi phải điều trị bằng cắt cụt chân.
Đánh giá nguy cơ loét chân và đoạn chi
Nhận diện nguy cơ loét chân
Có bị mất cảm giác bảo vệ?
Có biến dạng hoặc tầm vận động khớp bị hạn chế?
Có tiền căn loét chân hoặc bị đoạn chi?
Nhận diện nguy cơ bị đoạn chi
Độ sâu/bề rộng?
Có bị nhiễm trùng?
Có bị thiếu máu nuôi?
Điều trị
Một ổ loét do bệnh thần kinh sẽ lành nếu có đủ ba điều kiện
1. Máu nuôi đầy đủ
2. Điều trị nhiễm trùng tốt
3. Giảm áp lực tì đè ở vùng loét
Vật liệu dùng để thay băng
Vết thương khô
Băng hydrocolloid
Băng hydrogel, như DuoDERM hay gel IntraSite
Vết thương rỉ dịch
Băng hút dịch, như calcium alginates
Vết thương nhiễm trùng
Rửa vết thương với dung dịch Betadine pha loãng 1/4
Tránh các chất gây độc cho tế bào
Oxy già, povidone iodine, acetic acid và dung dịch Dakin (sodium hypochloride)
Thuốc
Các gel chứa yếu tố tăng trưởng
Becaplermin gel 0.01 % (Regranex®) được FDA chấp thuận dùng để tăng tỉ lệ lành vết loét bàn chân tiểu đường
Bố trí lại lực tì đè
Tránh áp lực lên vết loét chân giúp mau lành vết thương. Đôi khi, bàn chân được đặt trên máng bột để giảm áp lực trên chân.
Kháng sinh
Kháng sinh thường được sử dụng, ngay cả khi những dấu hiệu nhiễm trùng không rỏ ráng để ngăn chặn sự lây nhiễm. Thông thường kháng sinh được sử dụng từ 4-6 tuần.
Kiểm soát đường huyết
Ổ loét bị nhiễm trùng có thể gây tăng đường huyết . Vì vậy, kiểm soát đường huyết bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống và insulin điều trị đái tháo đường, sẽ giúp chống nhiễm trùng và mau lành vết thương.
Ghép da
Ghép da giúp mau lành vết thương trong trường hợp vết thương lớn và không đáp ứng với điều trị thông thường.
Việc cắt lọc nhằm loại bỏ các mô chết xung quanh vết thương là cần thiết để làm sạch vết thương và thúc đẩy mau lành vết thương. Phẫu thuật bắt cầu mạch máu qua chổ tắc để giúp cải thiện lưu lượng máu trong động mạch của chân có thể giúp chữa lành vết thương và tránh đoạn chi. Như là một phương sách cuối cùng, phẩu thuật đoạn chi có thể cần thiết để ngăn chặn sự lây lan của nhiễm trùng với phần còn lại của cơ thể.
Làm cách nào có thể phòng ngừa được nguy cơ bị cắt cụt chân?
Để tránh được nguy cơ cắt cụt chân thì yêu cầu quan trọng nhất là cần kiểm soát tốt đường huyết bằng cách thực hiện chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục đều đặn hằng ngày và dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn. Bên cạnh đó cần thực hiện nghiêm chỉnh các biện pháp bảo vệ bàn chân để tránh bị chấn thương. Bệnh nhân cần ý thức được rằng các biện pháp này tuy đơn giản nhưng lại có thể mang đến hiệu quả rất lớn đó là:
10 quy tắc chăm sóc bàn chân đái tháo đường
1. Kiểm tra bàn chân mỗi ngày( nhìn và sờ nắn)
2. Không nên ngâm chân trong nước ấm
3. Giữ khô ráo sạch sẽ tránh nấm chân
4. Rửa bàn chân với các dung dịch chuyên dùng hàng ngày
5. Cắt móng chân, cạo các chỗ chai cứng đúng cách.
6. Luôn cử động,”tập dưỡng sinh” cho bàn, ngón chân
7. Chọn vớ, giày có đệm lót thích hợp
8. Kiểm tra giày, dép trước khi mang
9. Tuyệt đối không hút thuốc lá
10. Có vết xướt loét phải gặp bác sĩ chuyên khoa ngay
Tại Việt Nam hiện nay chưa có chuyên khoa bàn chân để việc khám và chữa trị các bệnh ở bàn chân có bài bản và hiệu quả. Vì vậy việc theo dõi chăm sóc bàn chân hằng ngày rất quan trọng đối với bệnh nhân đái tháo đường. Sở dĩ người bệnh đái tháo đường bị viêm loét chân nhiều như vậy là do bác sĩ lẫn bệnh nhân chưa coi trọng việc chăm sóc. Do đó, để hạn chế tối đa hậu quả viêm loét chân người bệnh đái tháo đường nên quan tâm chăm sóc bàn chân mỗi ngày. Cần thực hiện khám bàn chân mỗi năm .
Ths.Bs. Phạm Hữu Thái – Khoa Nội
Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh
