028 38632 553
PHẠM HỮU THÁI
Thạc sĩ – Bác sĩ, Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh
Theo Báo Người Lao Động
Corticoid : là một chất nội tiết do hai tuyến thượng thận tiết vào trong máu, hai tuyến này nằm ngay ở phía trên hai quả thận. Bình thường, corticoid giúp cơ thể chống lại những tình huống nguy kịch (đau đớn, nhiễm trùng…). Corticoid được dùng để điều trị và phòng ngừa nhiều bệnh hiểm nghèo. Các corticoid được ví như con dao hai lưỡi, mà lưỡi nào cũng sắc. Người ta đã tổng hợp được rất nhiều nhóm thuốc steroid như hydrocortison, prednison, betamethason, dexamethason, prednisolon, methylprednison và sử dụng rộng rãi, đồng thời cũng kéo theo tình trạng lạm dụng thuốc rất phổ biến.
Corticoid được ứng dụng để điều trị rất nhiều bệnh khác nhau.
–Chống viêm ở giai đoạn sớm, giai đoạn muộn bất kể nguyên nhân gì như cơ học, hóa học, nhiễm khuẩn…
–Bệnh dị ứng, bệnh ngoài da, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
–Bệnh khớp, bệnh miễn dịch, viêm phần trước mắt.
–Viêm đại tràng, viêm gan mạn tự miễn.
–Một số bệnh ác tính về máu. Xuất huyết giảm tiểu cầu do cơ chế miễn dịch, tán huyết miễn dịch v.v.
Chính vì nhiều công dụng như thế nên nhiều người lầm tưởng thuốc corticoid là loại “thần dược”, trị được bách bệnh.
Những tác dụng có hại của corticoid
Những tác hại này thường gặp ở những người dùng corticoid lâu dài.
–Gây suy tuyến thượng thận do khi dùng thuốc corticoid từ ngoài vào cơ thể sẽ làm ức chế tuyến thượng thận bài tiết ra corticoid. Lúc đó cơ thể hay mệt mỏi, nôn, nặng hơn nữa có thể gây huyết áp thấp hay tụt huyết áp.
–Tăng cân do giữ muối nước, cơ thể bệnh nhân mập ra, vai rộng, bụng to, chân tay teo lại, da mỏng dễ bầm máu, nứt da bụng, rậm long. Tăng huyết áp, đái tháo đường khoảng 10% bệnh nhân.
–Loãng xương vì uống corticoid lâu ngày làm cho xương bị mất chất vôi, xương xốp dần nên nên khi té ngã dễ bị gãy xương. Dễ bị sỏi thận do tăng đào thải can-xi qua đường tiểu. Hạ ka-li trong máu làm bệnh nhân bị yếu cơ, có thể loạn nhịp tim.
–Cortisol làm giảm sức đề kháng của cơ thể, dẫn đến dễ bị nhiễm trùng hô hấp.
–Có thể gây hại cho thai. Làm trẻ em chậm phát triển chiều cao. Thiểu năng sinh dục ở nam giới, nữ có thể rối loạn kinh nguyệt.
– Loét dạ dày tá tràng. Đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp. Hoại tử xương vô trùng thường ở đầu xương đùi. teo cơ, chủ yếu cơ mông, cơ tứ đầu đùi.
–Tâm thần kinh biểu hiện mất ngủ, nóng nảy, kém chú ý, cơn hưng phấn hay trầm cảm, ý định tự tử.
–Nhiều loại kem trị mụn chứa corticoid nếu dùng dài ngày sẽ làm mụn nổi nhiều hơn khi ngưng thuốc hoặc gây nám da mặt
Hội chứng Cushing do thuốc
Tiền sử của bệnh nhân thường gặp một trong những trường hợp hen suyễn, đau khớp, chàm, bệnh tự miễn … phải dùng thuốc corticoid, hoặc tự dùng các thuốc Đông dược mà không rõ thành phần, xuất xứ.
Hình ảnh của người bệnh thường khá điển hình với mặt tròn, đỏ, tụ nhiều mỡ ở thân mình, vùng vai, ngực, bụng. Hai tay, hai chân teo, da mỏng, có dấu xuất huyết dưới da tự nhiên hoặc do va chạm. Lông, râu mọc nhiều hơn trước. Có thể có dấu hiệu bứt rứt, khó chịu, mỏi mệt, buồn nôn, nôn… do tình trạng thiếu cortisol cấp.
Điều trị bệnh nhân lạm dụng corticoid
Điều trị người lạm dụng corticoid tại Bệnh viện Vạn Hạnh
Quan trọng nhất là phải dùng corticoid đúng chỉ định và theo hướng dẫn của bác sĩ.
Khi cần dùng lâu dài corticoid phải được bác sĩ theo dõi sát để xử trí kịp thời nếu xảy ra tác dụng có hại. Không nên uống thuốc đông y dạng viên tễ mà không rõ thành phần.
Việc ngưng dùng corticoid cũng là cả một quá trình khoa học nhằm phục hồi chức năng tuyến thượng thận của bệnh nhân. Có thể giảm liều mỗi ngày hoặc dùng một ngày, ngưng một ngày; dùng thuốc ban ngày không dùng ban đêm để tuyến thượng thận làm việc đều đặn trở lại.
