Khàn tiếng là triệu chứng cho biết dây thanh âm có vấn đề không bình thường.

Hai dây thanh âm phải, trái, một phần cấu trúc của thanh quản, nằm ở vùng thấp của họng và là cửa ngõ chính dẫn không khí vào đường hô hấp dưới. Thanh quản vừa có chức năng bảo vệ đường thở vừa là nơi tạo ra tiếng nói khi luồng không khí từ phổi tống lên làm rung động hai dây thanh âm. Khi dây thanh âm bị viêm hoặc nhiễm trùng chúng sẽ bị sưng lên và gây ra khàn tiếng. Nguyên nhân gây ra khàn tiếng thường gặp nhất là do cảm lạnh hoặc viêm nhiễm các xoang cạnh mũi, trong trường hợp này khàn tiếng sẽ khỏi trong vòng hai tuần. Ngược lại, nhóm nguyên nhân hiếm gặp nhưng cực kỳ nghiêm trọng gây ra khàn tiếng kéo dài nhiều tuần là ung thư thanh quản.

Những người bệnh khác nhau

Vi phẫu thuật thanh quản qua nội soi tại BV đa khoa Vạn Hạnh

Hằng ngày, tại phòng khám Tai Mũi Họng, bệnh viện đa khoa Vạn Hạnh, chúng tôi gặp khá nhiều người bệnh đến khám vì khàn tiếng.

Anh L.V.L…60 tuổi, ở TPHCM, đến khám tháng 12/2011 vì bị khàn tiếng kéo dài khoảng một năm, vài tháng trước đó giọng nói yếu dần và khó thở tăng dần nhất là khi lên cầu thang, mệt khi nói, hổn hển, đứt quãng. Anh không hút thuốc lá nhưng có tiền căn lao phổi lúc còn trẻ và đã điều trị khỏi hoàn toàn. Khi soi thanh quản chúng tôi phát hiện 1/3 sau dây thanh âm bên phải của anh có một khối sùi, mặt trên dây thanh âm phải bám nhiều chất nhầy đục, nhưng cả hai dây thanh di động tốt, thanh môn đóng không kín khi phát âm, hở phần sau do u sùi cản trở. Kết quả sinh thiết là nang lao. Sau đó, chụp CT scan lồng ngực và các xét nghiệm chẩn đoán lao… phù hợp với kết quả sinh thiết. Sau khi điều trị lao thanh quản và lao phổi tái nhiễm đến nay anh hết khàn tiếng, hết khó thở thanh quản và đã sinh hoạt gần như bình thường.

Thầy N.S.Th… 60 tuổi, dạy học ở XL, ĐN bị khàn tiếng kéo dài nhiều năm. Hằng năm, thầy được khám sức khỏe định kỳ và được chẩn đoán là viêm thanh quản mạn tính. Lần này, theo lời mách bảo của nhiều thầy, cô giáo cùng trường, cũng bị khàn tiếng như thầy nhưng đã khỏi sau khi được vi phẫu thanh quản cắt hạt dây thanh, polip dây thanh hoặc nang dây thanh tại khoa TMH bệnh viện đa khoa Vạn Hạnh. Chúng tôi đã xem rất cẩn thận tất cả các hình ảnh nội soi, xét nghiệm của những lần khám trước đây tại các cơ sở y tế bạn và nhận thấy phù hợp với viêm thanh quản mạn. Khi tiếp xúc với chúng tôi, giọng nói của Thầy rất khàn, khô, cứng, mất âm sắc và ngữ điệu, rất mệt mỗi khi phát âm.

Thầy cho biết vài tháng nay ngủ ít, ăn không ngon, khó thở nhẹ và sụt cân gần 6 kg. Khi soi thanh quản phát hiện có một khối sùi ở 1/3 giữa dây thanh âm bên phải, dây thanh phải phù nề, mất bóng, nhợt nhạt, di động kém. Dây thanh trái phù nề, nhợt màu nhưng di động tốt. Thầy có thói quen hút thuốc lá và thỉnh thoảng uống rượu. Sinh thiết u và kết quả là ung thư. Chẩn đoán trước mổ là ung thư dây thanh phải chưa di căn hạch, chưa di căn xa. Thầy chấp nhận phẫu thuật khi được chẩn đoán xác định bởi BS chuyên khoa. Hiện nay, Thầy không còn khó thở, ăn uống tốt, ngủ ngon, cân nặng phục hồi, giọng nói còn hơi rè nhưng mọi người nghe và hiểu được. Thầy hoàn toàn hài lòng về kết quả điều trị.

Cô N.T.P.K, dạy học tại Q.5, TPHCM đến khám vì khàn tiếng kéo dài khoảng 6 tháng, mất tiếng tái phát nhiều lần. Cô đã được khám sức khỏe định kỳ hàng năm và biết mình có hạt dây thanh âm 2 bên, cô rất kiên trì uống thuốc nhưng không hết khàn tiếng. Vài tháng nay cô bị mất tiếng thường xuyên hơn và bắt đầu mệt khi nói, nói hổn hển…Soi thanh quản thấy ở điểm 1/3 trước và 2/3 sau dây thanh mỗi bên có một chỗ nhô ra bất thường, sinh thiết và kết quả là hạt xơ dây thanh. Sau cắt hạt dây thanh tiếng nói của cô trong dần, hết khàn và cô đã đi dạy học bình thường.

Đây chỉ là một vài trong vô số các tình huống khàn tiếng mà chúng tôi đã gặp. Xin nêu ra để quý độc giả suy ngẫm và chọn cách xử trí phù hợp nhất khi bản thân mình gặp phải. Mong sao không còn ai rơi vào tình thế đáng tiếc như anh N.V.Đ.

Tại sao bị khàn tiếng.

Nguyên nhân gây ra khàn tiếng rất phong phú như viêm thanh quản do a-xít của dịch vị trong bệnh trào ngược dạ dày thực quản, do dị ứng, hít phải các chất kích thích, ho mạn tính, cảm lạnh hoặc nhiễm khuẩn hô hấp trên cấp. Rất nhiều trường hợp do lạm dụng thuốc lá, rượu, sử dụng giọng nói quá mức như hét to, hát quá lớn, nói nhiều. Nguy hiểm nhất là do ung thư họng lan tới thanh quản, ung thư thanh quản hoặc lao thanh quản…Hậu quả dây thanh sẽ sưng nề và tạo nên các hạt xơ, các polip, các nang hoặc u…

Một số nguyên nhân hiếm gặp gây ra khàn tiếng :

• Chấn thương, kích thích do đặt ống giúp thở hoặc sau nội soi khí phế quản.

• Tổn thương thần kinh và các cơ của thanh quản trong lúc phẫu thuật hoặc chấn thương vào vùng cổ trước.

• Hóc dị vật ở thực quản cổ hoặc thanh, khí quản.

• Nuốt các chất ăn mòn, chất gây bỏng như a- xít, chất kiềm.

• Bệnh của tuyến giáp, bệnh ung thư phổi – màng phổi, di chứng dày dính màng phổi sau lao phổi hoặc khối u trong lồng ngực chèn ép dây thần kinh vận động các cơ của thanh quản…

Khàn tiếng ở một bé trai trong độ tuổi 13 – 15 đa phần là sự biến đổi sinh lý bình thường bên trong của thanh quản ở giai đoạn dậy thì. Nhưng khàn tiếng ở trẻ sơ sinh, trẻ nhũ nhi thường là các dị tật bẩm sinh rất phức tạp.

Cần làm gì khi khàn tiếng.

Khàn tiếng có thể là ngắn hạn trong vòng một đến hai tuần gọi là khàn tiếng cấp nhưng có khi kéo dài nhiều tuần, nhiều tháng… gọi là khàn tiếng mạn tính. Dù cấp hay mạn, nên đến khám Tai Mũi Họng càng sớm càng tốt để được các BS chuyên khoa tìm nguyên nhân, xác định bản chất của thương tổn. Từ đó sẽ có phương pháp trị liệu thích hợp, có hướng dẫn chăm sóc cụ thể và theo dõi định kỳ. Nếu được phát hiện sớm kể cả ung thư thanh quản thì việc điều trị sẽ ít khó khăn, tỷ lệ thành công cao và tiên lượng lâu dài tốt hơn.