Viêm tai giữa (VTG) ở trẻ em được xếp vào nhóm bệnh viêm đường hô hấp trên.

Đây là một trong những bệnh rất thường gặp ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 3 tuổi với nhiều hậu quả xấu. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm hoặc để lại di chứng nặng nề, rất khó khắc phục, ảnh hưởng đến sức nghe của trẻ. Việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời, đúng đắn, đóng vai trò quyết định trong tiên lượng bệnh, phòng ngừa biến chứng và các hậu quả lâu dài đối với trẻ.MN sung huyết tạo bóng nước bóng nước MN vở (thủng nhĩ) MN viêm cấp sung huyết.

1/ Tai giữa là gì?

Tai được chia làm 3 phần: tai ngoài, tai giữa và tai trong

– Tai ngoài: Gồm vành tai và ống tai ngoài.

– Tai giữa: Gồm màng nhĩ và hòm nhĩ. Màng nhĩ là một màng trống mỏng hình bầu dục, lõm ở giữa, nằm hơi nghiêng ra sau, ngăn cách hoàn toàn ống tai ngoài và tai giữa. Màng nhĩ có 3 lớp: biểu mô,sợi, niêm mạc, lớp sợi ở giữa tương đối chắc, nhưng lại rất dễ bị phá hủy gây thủng khi có viêm nhiễm hoặc ứ đọng dịch trong tai giữa,chấn thương cơ học (chọc, ngoáy vào tai), chấn thương áp lực (lặn sâu, bị tát vào tai, sức ép do bom đạn…) hoặc chấn thương âm.

Trong hòm nhĩ có các xương con nối khớp với nhau rất tinh tế (xương búa, xương đe, xương bàn đạp). Màng nhĩ và các xương con hợp thành hệ thống màng nhĩ – xương con có tác dụng khuyếch đại và dẫn truyền những rung động của sóng âm từ môi trường (ống tai ngoài) vào tai trong. Bất kỳ một trục trặc nào trong hệ thống này (thủng màng nhĩ, cứng khớp giữa các xương con, tiêu hỏng 1 trong các xương con, ứ đọng dịch trong hòm tai…) đều gây nên gián đoạn sự dẫn truyền sóng âm vào tai trong và dẫn đến nghe kém hoặc điếc.

– Tai trong: Chính là đầu mối thần kinh tiếp nhận các tín hiệu âm thanh truyền qua dây thần kinh thính giác (dây số VIII) lên não, và nhờ đó mà người ta nghe được.

2/ Viêm tai giữa là gì? Nguyên nhân của viêm tai giữa?

Viêm tai giữa là tình trạng viêm của niêm mạc tai giữa, thường là viêm cấp do nhiễm trùng hô hấp trên hoặc ứ đọng dịch trong hòm nhĩ.

– Trẻ em hay bị viêm mũi họng, vi khuẩn sẽ từ các ổ viêm này lan lên tai gây nên Viêm tai giữa.

– Trẻ em thường bị viêm tai giữa cấp hơn người lớn là do: vòi nhĩ (vòi Eustachian, nối hòm nhĩ và họng mũi)nằm ngang, ngắn hơn ở người lớn nên vi trùng và các chất xuất tiết ở mũi họng rất dễ lan lên tai giữa, nhất là khi em bé nằm ngửa thì tai sẽ ở vị trí thấp hơn mũi họng, nếu em bé khóc, vòi nhĩ sẽ mở rộng thêm làm cho các chất xuất tiết ở mũi họng theo đó chảy vào hòm tai.

– Hệ thống niêm mạc đường hô hấp (niêm mạc mũi họng, niêm mạc hòm tai, niêm mạc khí phế quản…) ở trẻ em rất nhạy cảm, rất dễ phản ứng với những kích thích hóa, lý và cơ học bằng hiện tượng xuất tiết dịch, làm cho dịch ứ đọng nhiều trong hòm tai gây VTG.

3/. Viêm tai giữa nguy hiểm như thếnào?

VTG cấp ở trẻ nhỏ nếu không điều trị có thể gây:

-Thủng màng nhĩ, làm tiêu xương, gián đoạn chuỗi xương con, viêm tai giữa thanh dịch,viêm xương chũm, viêm tai giữa mạn.

-Giảm thính lực: ngày càng tăng theo thời gian.

-Biến chứng nội sọ: viêm màng não, viêm não, áp xe não do tai, liệt thần kinh mặt ( dây thần kinh số VII). Nếu không được điều trị tích cực, bệnh nhân tử vong.

4/. Làm thế nào để phát hiện sớm viêm tai giữa ở trẻ nhỏ?

Viêm tai giữa ở trẻ nhỏ thường biểu hiện bằng các triệu chứng sau:

– Trẻ sốt, thường là sốt cao 39-40oC, quấy khóc nhiều, bỏ bú, kém ăn, nôn trớ, co giật…

– Nếu là trẻ lớn, sẽ kêu đau tai, còn trẻ nhỏ chỉ biết lắc đầu, lấy tay dụi vào tai.

– Rối loạn tiêu hóa: trẻ đi ngoài lỏng, nhiều lần, xuất hiện gần như đồng thời với triệu chứng sốt.

– Nội soi phát hiện màng nhĩ đỏ, căng phồng, có trường hợp phồng kiểu “vú bò”

– Chảy mủ tai do màng nhĩ bị thủng, sau khi màng nhĩ thủng trẻ bớt sốt, bớt đau tai.

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, vài ngày sau (2-3 ngày) bệnh sẽ tiến triển sang giai đoạn vỡ mủ do màng tai bị thủng, mủ tự chảy ra ngoài qua lỗ tai với các biểu hiện sau:

– Trẻ đỡ sốt, bớt quấy khóc, ăn được, ngủ được.

– Hết rối loạn tiêu hóa, đi ngoài trở lại bình thường.

– Không kêu đau tai nữa.

Các bà mẹ tưởng chừng như bệnh đã lui nhưng thực ra Viêm tai giữa đã bắt đầu chuyển sang giai đoạn mạn tính, với 1 dấu hiệu rất quan trọng: chảy mủ tai.

5/. Điều trị viêm tai giữa như thế nào?

Việc chẩn đoán và điều trị VTG ở trẻ nhỏ nhất thiết phải do các thầy thuốc chuyên khoa có kinh nghiệm tiến hành.

– Giai đoạn đầu, khi màng nhĩ chưa thủng, thường phải dùng kháng sinh, hạ sốt, giảm đau, chống viêm và giảm xung huyết màng nhĩ, sát trùng mũi họng.. Nếu khám thấy màng nhĩ viêm đỏ, phồng, chứng tỏ có nhiều dịch viêm ứ đọng ở hòm tai thì phải chích rạch màng nhĩ, chủ động. Vết chích sẽ tự liền lại rất nhanh sau 2-3 ngày.

– Giai đoạn muộn, màng nhĩ đã thủng; ngoài các thuốc điều trị toàn thân, cần phải tiến hành làm thuốc tai hàng ngày tại các cơ sở tai mũi họng. Trẻ sau đó phải được theo dõi tình hình lỗ thủng màng nhĩ bởi các thầy thuốc chuyên khoa.

– Viêm tai giữa mạn thủng nhĩ nên phẩu thuật vá nhĩ cang sớm càng tốt.

-Điều trị viêm mũi họng, những trẻ có viêm VA nên nạo VA sau khi điều trị ổn định 1-2 tuần.

6/ . Một số lời khuyên dành cho các bà mẹ.

– Luôn giữ vệ sinh sạch sẽ mũi, họng cho trẻ nhỏ,nên cho trẻ bú sữa mẹ.

– Khi trẻ nôn trớ, không nên đặt trẻ nằm đầu thấp.

– Khi gội đầu cho trẻ, không nên hạ thấp đầu trẻ quá.

– Trẻ hay bị viêm mũi, thò lò mũi, V.A… cần phải được điều trị dứt điểm vì đó là nguồn gốc gây bệnh viêm tai giữa.

– Khi có nghi ngờ trẻ bị viêm tai giữa, cần đưa đi khám thầy thuốc chuyên khoa tai mũi họng có kinh nghiệm ngay. Tuyệt đối không được tự điều trị.

– Viêm tai giữa là một bệnh dễ tái phát, vì thế trẻ cần được theo dõi thường xuyên ở các cơ sở tai mũi họng.

Bs.CK2. Huỳnh Minh Thế – Khoa TMH
Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh